ΙΣΤΟΡΙΑ

Η πόλη της Κορυτσάς είναι το πυκνότερα κατοικημένο αστικό κέντρο στη Νοτιοανατολική Αλβανία. Βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού της Μοράβας σε υψόμετρο περίπου 850 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και εκτείνεται στην άκρη της ομώνυμης κοιλάδας, που είναι μία από τις πλουσιότερες και σημαντικότερες της σημερινής Νότιας Αλβανίας.
Από τα βυζαντινά χρόνια αρχίζουν οι πρώτες ιστορικές αναφορές για τον οικισμό της περιοχής Κορυτσάς. Στις γραπτές πηγές, η Κορυτσά αναφέρεται ως πόλη που σχετιζόταν με τη φεουδαρχική οικογένεια των Μουζάκων (13ο-15ο αιώνα), οι οποίοι είχαν έδρα στο Μπεράτι, στην πεδιάδα της Μουζεκιάς. Με την οθωμανική κατάκτηση, οι επαρχίες της Κορυτσάς, της Κολώνιας και της Πρεμετής γίνονται μία ξεχωριστή διοικητική μονάδα με πρωτεύουσα την Κορυτσά. Σύμφωνα με την πρώτη απογραφή της οθωμανικής διοίκησης του 1431-1432, η Κορυτσά εμφανίζεται ως κατοικημένο κάστρο με είκοσι έξι οικίες, όλες χριστιανικές, και δική της αγορά.
Κατά την προ του 11ου αιώνα περίοδο και μέχρι το 1030, η περιφέρεια Κορυτσάς υπαγόταν, εκκλησιαστικώς, όπως προκύπτει από το χρυσόβουλο του Βασιλείου Β΄, στη μητρόπολη Καστοριάς, η οποία, με τη σειρά της, ανήκε στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής Αχριδών. Η ακριβής χρονολογία σύστασης της μητρόπολης Κορυτσάς δεν είναι ιστορικώς εξακριβωμένη, αλλά γνωρίζουμε πως η πρώτη μνεία, υπό τον τίτλο «Σελασφόρου και Κοριτζών», γίνεται ύστερα από το έτος 1557.
Το χριστιανικό ορθόδοξο στοιχείο αποτελούσε τα 2/3 του αστικού πληθυσμού και είχε οργανώσει την Ορθόδοξη Κοινότητα, η οποία είχε τη Δημογεροντία, που αποτελούνταν από δέκα μέλη, με έδρα τη Μητρόπολη της πόλης. Ο πνευματικός βίος εκδηλωνόταν με επίκεντρο τα πνευματικά ιδρύματα της πόλης, το σημαντικότερο από τα οποία ήταν ο παλαιός μητροπολιτικός ναός της Ζωοδόχου Πηγής, που βρισκόταν εντός της περιοχής των σχολείων της κοινότητας και του μητροπολιτικού κτιρίου.

Κατά την κομμουνιστική περίοδο, ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής μετατράπηκε σε μουσείο, αφού, προηγουμένως, γκρεμίστηκαν το επάνω μέρος του, ο τρούλος και τα κωδωνοστάσια. Εδώ συγκεντρώθηκαν όσες εικόνες και εκκλησιαστικά αντικείμενα διασώθηκαν, ύστερα από την κατεδάφιση των εκκλησιών της Νοτίου Αλβανίας. Μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, η μεγάλη αίθουσα του ισογείου του μουσείου προσαρμόστηκε, για να λειτουργήσει από το έτος 1992 ως ναός και πάλι, καλύπτοντας θρησκευτικές ανάγκες των ορθοδόξων χριστιανών.
Εν συνεχεία, κατόπιν αιτήματος των ορθοδόξων της Κορυτσάς, ξεκίνησαν οι προσπάθειες ευρέσεως κατάλληλου οικοπέδου για την ανέγερση νέου μητροπολιτικού ναού. Ύστερα από πολλές περιπέτειες και δυσκολίες, χάρη στην δυναμική επιμονή των ορθοδόξων Κορυτσαίων, παραχωρήθηκε από τις κρατικές αρχές ένα μεγάλο οικόπεδο, στο κέντρο της πόλης.
Στις 2 Αυγούστου 1994, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος τοποθέτησε τον θεμέλιο λίθο για την ανέγερση του νέου μητροπολιτικού ναού, αφιερωμένου στην Ανάσταση του Χριστού. Ο ναός θα κάλυπτε το τεράστιο κενό που δημιούργησε η κατεδάφιση πολλών ναών σε αυτήν την πόλη, η οποία διακρίνεται για την Ορθόδοξη παράδοσή της. Τα σχέδια του μητροπολιτικού ναού εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Δημήτριο Χρηστίδη εκ Θεσσαλονίκης, η δε οικοδόμηση πραγματοποιήθηκε με πόρους που εξασφαλίστηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο. Στις δύσκολες εκείνες εποχές, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος θα δήλωνε χαρακτηριστικά: «Όταν μας πετροβολούν, εμείς χρησιμοποιούμε τις πέτρες, για να κτίζουμε».
Ο νέος μητροπολιτικός ναός είναι σταυρόσχημος, με τέσσερις κόγχες, με τρούλο στο κέντρο, με κυκλικό περιστύλιο στις τρεις πλευρές και δύο κωδωνοστάσια. Έχει εξώστη (γυναικωνίτη) σε όλο σχεδόν το εσωτερικό του ανάπτυγμα. Ο ναός έχει επενδυθεί εξωτερικά με πέτρα και διακοσμητικά κεραμικά στοιχεία. Στην κατακόμβη-υπόγειο, με επιφάνεια που φθάνει τα 960 τ.μ., υπάρχει ναός, βαπτιστήριο, αίθουσα συγκεντρώσεων, κ.λπ. Τον ναό κοσμεί καλλιτεχνικό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Με τη συμβολή των πιστών, οι τοιχογραφίες του ναού έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί. Το εντυπωσιακό αυτό έργο εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο στις 7 Αυγούστου 1996, με τη συμμετοχή των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Βερατίου κ. Ιγνατίου, Κορυτσάς κ. Ιωάννου και Φλωρίνης κ. Θεοκλήτου.